“Ne treba polagati vjeru ili novac u favorita prije konklave” Ko će biti novi papa?

Iako zvuči pomalo bizarno, nakon smrti pape Franje, odnosno Franciska, postala je aktivna svojevrsna kladionica: ko bi mogao doći na čelo Vatikana i zasjesti u upražnjenu Svetu stolicu. Na ovoj kladioničarskoj listi, sa različitim kvotama, nalaze se imena nekolicine kandidata – kardinala, a sudeći prema trenutnim kvotama, najviše šansi za to, navodno, ima filipinski kardinal Luis Antonio Tagle. Na drugom mjestu je državni sekretar Vatikana, italijanski kardinal Pjetro Parolin, dok je na trećem Mađar Peter Erdo.

LIJEVI I DESNI

Iako stara italijanska izreka upozorava da ne treba polagati vjeru ili novac u favorita prije konklave, zatvorenog skupa kardinala koji bira papu, pojedini stručnjaci i analitičari, pa i pomenuti uslovno rečeno kladioničari, najveće šanse daju Filipincu navodeći da, procentualno gledano, to iznosi oko 33 odsto.

Kardinal Tagle je, inače, bio jedan od najbližih savjetnika preminulog pape Franje, ali i prvi filipinski sveštenik kom je dodijeljen najviši (potpapinski) rang Katoličke crkve. Kada su u pitanju njegovi stavovi, vatikanski analitičari ga smatraju velikim liberalom, pogotovo zbog njegovih stavova u vezi sa istopolnim brakovima. Ukoliko bi dobio dovoljan broj glasova, postao bi prvi azijski papa u modernoj istoriji Katoličke crkve.

Kao veliki favorit figurira i državni sekretar Vatikana Pjetro Parolin, inače pobožni marijanac, što znači da svoju praksu posvećuje Mariji, Isusovoj majci. Smatra se umjerenim teološkim kandidatom, nekim ko bi mogao da obezbijedi stabilnost dok i dalje održava neke od reformi pape Franje, a njegove duboke veze sa vatikanskom birokratijom čine ga jakim kandidatom za one koji se zalažu za kontinuitet. Učestvovao je u postizanju sporazuma između Vatikana i kineske vlade 2018. godine, što su crkveni konzervativci oštro kritikovali. Interesantan detalj, američki potpredsjednik Džej Di Vens se tokom svoje vaskršnje posjete Vatikanu sastao upravo sa Parolinijem.

Velike procentualne šanse se daju i Peteru Erdu. On je vodeći kandidat u konzervativnom krilu Rimokatoličke crkve i smatra se da bi mogao biti glavni izazivač kardinala Parolina na ranim glasanjima u konklavi. Ovaj 72-godišnji Mađar je poznat kao konzervativniji glas u crkvi, jer se protivi praksi da se razvedeni ili ponovo vjenčani katolici pričešćuju zbog svog vjerovanja u neraskidivost braka, a uporedio je i čin primanja izbjeglica sa trgovinom ljudima. U svojim govorima Erdo obavezno naglašava hrišćanske korijene evropskog kontinenta, ali i važnost nacionalnih identiteta, naglašavajući da su “nacije dar od Boga”.

Ukolo uspije da dobije većinsku podršku, to će faktički značiti pobjedu konzervativne, takozvane antifranjine struje, koja nesumnjivo postoji unutar Katoličke crkve, ali i samog Vatikana kao centra katoličanstva. Odlično govori italijanski, vrlo dobro i njemački, francuski, španski i ruski, što bi mu moglo pomoći da otopli odnose između Katoličke i Ruske pravoslavne crkve. U trci je i kardinal Mateo Cupi, koji je smatran favoritom pape Franje. On od maja 2022. obavlja funkciju predsjednika Biskupske konferencije Italije, ali je u igri i kardinal Piter Turkson, koji je rođen u Rimu, ali su mu roditelji porijeklom iz Afrike. Njegov izbor bi označio istorijski trenutak pošto bi bio prvi papa porijeklom iz Afrike još od prvih vijekova hrišćanstva.

Pojedini italijanski mediji su objavili da nikako iz vida ne treba izgubiti ni Žan-Marka Avelina, koji je postao kardinal 2022. godine i ima slična uvjerenja kao i Franjo, ali i Marka Oueleta iz Kanade, poznatog po svojim konzervativnim stavovima i protivljenju istopolnim brakovima i rukopoloženju žena za đakone. Tu je još jedan italijski kardinal, Mateo Zupi, koji je među progresivnijim kandidatima za pontifika.

ŽESTOKA BORBA

S obzirom na raznolikost kandidata pojedini analitičari ukazuju na velike vjersko-ideološke razlike među papabilima – potencijalnim nasljednicima poglavara. Navode i da ovako šarolik sastav otkriva i sve unutrašnje podjele koje je za vrijeme svog “mandata” napravio papa Franjo. Prepa njihovim riječima, takozvani koledž kardinala se danas može kategorisati u pet ideoloških tabora: liberali, meki liberali, umjereni, meki konzervativci i konzervativci. Najveći blok se sastoji od liberalnih i mekih liberalnih kardinala, ali nijedna frakcija nema jasnu većinu – što, kako navode, ukazuje da će izgradnja konsenzusa iza scene biti od suštinskog značaja pri izboru narednog pape.

Stoga se sve češće može čuti i pitanje, odnosno dilema – da li će papu Franju naslijediti kardinal koji će nastaviti da vodi crkvu istim kursom kao i do sada ili se očekuje povratak na tradicionalnije katoličke doktrine? Da stvari budu dodatno komplikovanije – izbor novog pape dolazi u vrijeme kada je hrišćanstvo u opadanju u Evropi, dok vjera raste u Africi i Aziji i ponovo dobija podršku u Latinskoj Americi.

Ovo onda otvara novo pitanje – kako će ove regionalne razlike uticati na ovaj izbor, jer sa jedne strane imamo evropske kardinale koji uglavnom imaju liberalnije stavove, za razliku od svojih kolega iz Afrike i Azije, s druge strane?! Sve ovo ukazuje da će u narednim danima biti vođena žestoka bitka za budućnost crkve sa najvećim ulozima u svetosti Sikstinske kapele.

Pojedini američki mediji analizirali su čitavu ovu situaciju navodeći da je smrt pape Franje možda dobra prilika za konzervativce, pa i one iz SAD, da ostvare novu pobjedu u “ratu kultura”. Ovi mediji su sve to upakovali u jednu rečenicu, odnosno pitanje: Da li MAGA, odnosno pokret “Učinimo Ameriku ponovo velikom”, može “preuzeti” Vatikan?

AMERIČKI VJETROVI

Nedavno preminuli papa Franjo, na latinskom Francisko, važio je za progresivnog poglavara sa prilično liberalnim pogledima na svijet, pa je trpio mnoge kritike konzervativaca zbog mekšeg stava o abortusu i homoseksualizmu, uz optužbe da je ljevičar, komunista, marksista.

Posebno se našao na udaru pristalica američkog konzervativnog MAGA pokreta koji su ga smatrali “vouk” aktivistom. To je, inače, pogrdan naziv za liberalnu ljevičarsku kulturu poznatu po promociji LGBT vrijednosti, feminizma i zastupanju raznih privilegija za manjine nauštrb većinske populacije. Oni samtraju da je smrt pape prilika da se Vatikan “preoblikuje” po uzoru na Trampovu Ameriku.

Inače, najslavniji MAGA katolici su Stiv Benon, Trampov bivši glavni strateg, i potpredsjednik Džej Di Vens, koji je početkom godine optužio Konferenciju katoličkih biskupa SAD da podržava ilegalne imigrante. I sam Tramp je naporno radio da bi uskladio MAGA pokret sa crkvom. Nedavno je osnovao radnu grupu za “iskorjenjivanje antihrišćanske pristrasnosti”, ali je i podstakao katolicizam reafirmišući neke suštinske stvari, kao što su zaštita granica, odbrana ljudskog života i činjenica da postoje samo dva pola. Imenovao je i Brajana Burča, otvorenog kritičara pape Franje, za američkog ambasadora u Vatikanu.

Međutim, prema ocjenama pojedinih analitičara, ovaj pokret je širi od Trampa i Vensa i rezultat dugoročnih trendova u crkvi koja se pomjera udesno. Katolički potkaster Džesi Romero iz Finiksa nedavno je poručio da je došlo vrijeme za papu “nalik Trampu” koji će vratiti tradicionalne hrišćanske vrijednosti. On smatra da svako ko je blag prema abortusu, ko ima marksističke tendencije, propagira homoseksualizam ili maršira na prajd paradama mora biti otpušten.

Romero je samo jedan iz sve veće grupe američkih katolika koji se nadaju da će papina smrt označiti odlučujući otklon od reformizma, koji je on personifikovao, ka tradicionalističkom pristupu vjeri. Slično mišljenje ima i Dejvid Din, koji predaje hrišćansku doktrinu u Atlantskoj teološkoj školi u Halifaksu u Kanadi. On je iznio uvjerenje i nadu da će na sljedećoj konklavi doći do odbacivanja Franjinog pontifikata. Raspoloženje u ovom tvrdokornom MAGA taboru sumirao je Rodžer Stoun, dugogodišnji saveznik predsjednika Trampa. On je osudio “posthumne hvalospjeve za papu Franju” ističući da njegovo papstvo nikada nije bilo legitimno, ali i da su Franjina učenja redovno išla protiv Biblije i crkvene dogme.

Analitičari smatraju da je sve ovo rezultat jednog trenda, jer sveštenstvo koje je završilo bogoslovije u posljednjih 10-20 godina ima tendenciju da bude konzervativnije. Na to je ukazala i Džana Benet, predsjedavajuća Katedre za vjerske studije na Univerzitetu Dejton u Ohaju. Ona je istakla ulogu koju igraju institucije kao što su Franjevački univerzitet u Stubenvilu u Ohaju i Univerzitet “Ave Marija” na Floridi, jer oba imaju konzervativnu reputaciju i poznati su po tome što “proizvode” sveštenike tradicionalnog načina razmišljanja.

Prema jednom istraživanju “Katoličkog projekta”, istraživačke grupe na Katoličkom univerzitetu u Americi, više od 80 odsto sveštenika zaređenih od 2020. opisalo je sebe kao teološki “konzervativne” ili “veoma ortodoksne”. Stoga nije iznenađenje što je papa Francisko postao toliki “iritant” za mnoge američke katolike. Tradicionaliste je posebno naljutila knjiga “Amoris Laetitia”, Franjina apostolska “opomena” iz 2016. koja razmatra mogućnost da se razvedenim i ponovo oženjenim katolicima dozvoli da primaju sakramente. Na udaru se našla i papina odluka iz 2023. da odobri i blagoslovi istopolne parove.

PROCEDURA

Prema tradiciji, nasljednika će odabrati Kardinalski zbor putem konklave. Radi se o glasanju u kojem pravo učestvovanja u ovom trenutku ima 138 kardinala, koji nisu stariji od 80 godina.

Konklava obično započinje od 15. do 20. dana nakon smrti pape, a glasanje se odvija u strogoj tajnosti unutar Sikstinske kapele. Kada određeni kardinal dobije većinu glasova, bijelim dimom iz kapele označava se da je glasanje završeno i da je novi papa izabran.

Tokom svog papinstva Franjo je imenovao oko 110 kardinala koji su ispunjavali uslove, šireći svoju mrežu širom svijeta. Neki vatikanski posmatrači sugerišu da je on sadašnju konklavu sastavio u korist svog nasljednika koji će vjerovatno prihvatiti njegovu perspektivu i nastaviti njegov rad.

Ova imenovanja nesumnjivo otežavaju pojavljivanje konzervativnijeg pape. Na ovo je ukazao i Jakopo Skaramuci, vatikanski novinar lista “La Republika” i autor knjige “Tango Vatikano”, ali on pri tome dodaje da to ne znači da je ova grupa jednoglasna i kohezivna, ili da imaju iste ideje, što onda ostavlja dovoljno prostora da u Svetu stolicu zasjedne i neko ko, eventualno, ima konzervativnije stavove.

Proročanstvo

Smrt pape Franje dovela je u fokus i 900 godina staro proročanstvo irskog sveca u kojem se najavljuje sudnji dan i smak svijeta. Proročanstvo predviđa da će, kada “Petar Rimljanin” bude papa, Rim biti uništen, a narod suočen sa strašnim sudom. Možda ovo zvuči kao poglavlje iz “Da Vinčijevog koda” Dena Brauna, osim jednog zanimljivog detalja – među favoritima za sljedećeg papu su kardinal Peter Erdo, kardinal Pjetro Parolin i kardinal Peter Kodvo Apija Turkson. Pomenuti dokument pod nazivom “Proročanstvo papa” otkriven je u Vatikanskom arhivu 1590. godine. On donosi seriju od 112 metaforičkih stihova. Svaki od njih odnosi se na različite pape. Zadnji stih završava se prilično zloslutno: “U konačnom progonu Svete Rimske Crkve carovaće Petar Rimljanin, koji će hraniti svoje stado u mnogim nevoljama, poslije kojih će grad sa sedam brda biti uništen, a strašni Sudija će suditi ljudima”. Međutim, postoje skeptici. Oni ističu da su ova proročanstva bila prilično tačna do 1590. godine, ali su onda postala prilično nejasna, prenosi Glas.